1953 йил 25 июнда Фарғона вилоятининг Ўзбекистон туманида туғилган.
1970–1972 йилларда Қўқон қурилиш билим юртида ўқиган.
1972 йилдан Ўзбекистон Бадиий академияси аъзоси.
2001–2013 йилларда Республика “Усто” ижодий уюшмасининг Қўқон бадиий ишлаб чиқариш корхонаси ёғоч-ўймакор устаси.
1999 йилда “Ўзбекистон Республикаси халқ устаси” фахрий унвони,
2006 йилда “Ўзбекистон Қаҳрамони” унвонига сазовор бўлган.
2017 йилда вафот этган.
Яккатут – Яйпану Қўқон ўртасида Сўх дарёси ирмоғидаги кўҳна қишлоқлардан. Моҳир усталари довруғи қадимдан нафақат водий, бутун Мовороуннаҳрга таралган. Халқ орасида шундай лутф юради: бу кентда уста кўплигидан барча дов-дарахтлар уй-иморат, масжиду мадраса тиклашга, йўлу кўприклар қуришга ишлатилиб, биргина қадди букик “буқоқ”лари бўртган улкан тутгина қолганидан қишлоқ номи – Яккатут...
Абдуғани ана шундай устаю устозадалар қишлоғида туғилди. Ўрта мактабни битириб, Қўқон шаҳридаги маиший хизмат техникуми қурилиш бўлимини тугаллаётган кезлари раҳматли онаси ёлғиз ўғлини халқ устаси Қодиржон Ҳайдаровнинг олдига олиб боради. Юз-кўзлари ёниб, мийиғида кулиб турган бу йигитча уста Абдулланинг фарзанди эканини эшитган машҳур ўймакор уни шогирдликка олди.
Қонида бор эмасми, ёғоч ўймакорлиги сирлари, нозигу нодир қирраларини Абдуғани тез илғаб ўргана бошлади. Қодиржон Ҳайдаров ўта талабчан, бу касбни енгил-елпи ўзлаштирмоқчи бўлганларга тоқати йўқ, лекин касбга меҳрли, меҳнату изланишдан қўрқмайдиганларни қўллаб-қувватлайдиган олийҳиммат устоз эди. Абдуғанининг интилиши, сабр-тоқати, ҳар қандай чизги, гулга ижодий ёндашиши устозга жуда маъқул келди, кўҳна ҳунар сирларини майдалаб, ўн йил давомида ўргатди.
Уста Абдуқодир Ҳайдаров ёғочга жилолар бахш этишида Қўқон миллий ҳунармандчилиги, ёғоч ўймакорлиги санъатининг таъсири катта эди. Ҳатто у қўқонлик усталар ХVII асрда тайёрлаган хунармандчилик буюмларини Европага, Парижга олиб бориб намойиш этган, шунданми, уни Ҳайдар фаранг деб аташган экан. Абдуғани устози ва унинг шогирдлари тайёрлаган буюмлар, устунлар, эшиклардаги ислимий нусхалар, нақшлар, жилоларни илғаб, ўзининг ижодида фойдаланади. Ислимий нақшлар ота-боболаримиз кашф қилган Бобурий ва ислимий ёзувларга ўхшаб кетади. Абдуғани Абдуллаев минг йиллик ислимий услубларини ривожлантириб, асраб-авайлаб, келгуси авлодларга етказишни устози Қодиржон Ҳайдаровнинг васиятидай эъзозлади, шогирдларига ҳам ўргатди. Бу услубдаги нақшлар чароғон кунда нурлар билан бахслашаётгандай, бир-бирини тўлдираётгандай, кўркам нақшлар қуёш нурлари билан уйғунлашиб кетгандай туюлади.
Уста Абдуғани ҳар гал маълум ишни бошлашдан олдин нақшбоп дарахт излаб Сирдарё ва Жиззах чўлларида, Зомин ўрмонларида, Шоҳимардон тоғларида... 25–30 метрлик адл дарахтлар ўсадиган ерларни пиёда кезиб чиққан. У қайси ҳудудларда шундай дов-дарахтлар ўсишини, қанча муддатда етилишини, уларни қачон кесиш кераклигини яхши биларди.
Бундан чорак аср муқаддам Гулистон шаҳрида вилоят театри биносининг нақшинкор эшик ва панжараларини Абдуғани ака шу қадар жозиба ва назокатли қилиб ишладики, бино маданият ва маънавият қасри бўлиб қолди. Шундан кейин Қарши шаҳридаги драма театрининг эшиклари, қўшни Тожикистоннинг Исфара шаҳри ҳамда Чимёндаги сиҳатгоҳлар устанинг гулдек қўлидан оройиш, гўзаллик, кўркамлик топди.
Абдуғани Абдуллаевнинг оналари Ҳурматой хола устанинг падари бузруквори киндик қони тўкилган туман маркази – Яйпанда бир ажойиб чойхона бунёд этишни орзулаб ўтганини кўп такрорларди. Яйпаннинг марказида бунёд этилган, одамлар “Ватан ичра ватан” деб атайдиган нақшинкор чойхона ўғилнинг ота орзуларига садоқати рамзи, кекса отахонларга туҳфаси бўлиб қолди. Шундан сўнг маҳорати, иқтидори довруғи Марказий Осиёга тарқалган ҳунармандни қозоғистонлик усталар Туркистондаги буюк аждодимиз, Пири авлиё – Ҳожа Аҳмад Яссавий мақбараси ва хилхонасини тиклаш ишларига таклиф қилишди. Яссавий ҳазратларининг маҳобатли мақбарасида қўқонлик устазодаларининг санъатлари ороланиб турибди.
Мустақиллик саодати қарийб бир асрга яқин номлари, асарлари қора рўйхатларга маҳкум этилган буюк аждодларимиз – алломалар, олимлар, мутафаккирлар, ҳадис илми султонлари номию асарларини халққа қайтарди. Уларнинг мерослари тикланиб, топталган мангу хобгоҳлари обод зиёратгоҳларга айлана бошлади. Ҳадис илми устози Имом Бухорийнинг Самарқандда бунёд этилган улкан мажмуасидаги барча ишларга уста Абдуғани Абдуллаев бош-қош бўлди. Бу ердаги 74 та устунга ўзи шарқона услубда зебу латофат нақшлади. Аҳмад Фарғоний, Бурҳониддин Марғиноний, Баҳоуддин Нақшбандий мажмуалари, пойтахтимиздаги “Шаҳидлар хиёбони” ёдгорликларини бунёд этишда уста шогирдларига бош бўлди.
Устанинг бир одати – қаерда бўлса, эски масжидлар, ёдгорликларни шошилмай айланар, агар қаровсиз нақшинкор устун, ҳовузак, шарапа кўриб қолса, сотиб оларди. Устахонасида кичкина музейи ҳам бор.
– Ахир бу устунлар, эшиклар, панжараларга устозларнинг меҳри, кўз нури тўкилган, – дерди шогирдларига. – Уларнинг кўпчилигини Қўқон атрофидаги қишлоқлардан, эски масжидлардан, баъзиларини тупроқ остидан кавлаб олганман. Балки буларнинг қай бирида раҳматли отам ва шогирдларининг қўллари тафти, искана, тешаларининг излари қолгандир...
Абдуғани Абдуллаевни Германиянинг Ганновер шаҳрида ҳам яхши билишади: бу ердаги ўзгача файзли Ўзбекистон чойхонасининг нақшинкор устунлари, маҳобатли эшикларини уста тайёрлаб берган. Пойтахтдаги Миллий боғда қад ростлаган Тошкент шаҳар музейи биносининг ҳар бири 6 метрли 36 та устун, осмон гумбазини эслатадиган 16 та ҳовузак, 250 метрли пештоққа ўрнатилган шарапалар халқ устаси ва шогирдларининг мустақиллик байрамининг ўн беш йиллик тўйига совғаси бўлди. 16 та ҳовузакда 40 мингта ёғоч детал жамланаркан. Яна бир эътиборли жиҳати – осмон гумбази ва ундаги минглаб юлдузларни эслатадиган бу ҳовузакларни устанинг катта ўғли Жаҳонгир ясаган.
Фарзандлари Жаҳонгир, Баҳодир ва кенжа ўғли Абдуқодирлар отаси, бобосининг касблари, ҳунарлари, анъаналари давомчилари эканликларини уларнинг ишлари 2003 йилда Францияда ўтказилган халқ ҳунармандлари Бутунжаҳон кўргазмасида олий мукофот – Гран-прига лойиқ топилгани ҳам тасдиқлаб турибди. Ҳозир бу сулола вакиллари тайёрлаган ҳунармандлик намуналари Хитой, Финландия, Покистондаги музейларда сақланяпти.
Ўзбекистон халқ устаси Абдуғани Абдуллаев Ватан ободлиги, халқ маънавий-маданий-маърифий жиҳатдан юксалиши, миллий қадриятлар ва ноёб ҳунармандчилик анъаналарини келгуси авлодга етказишга муносиб ҳисса қўшди. Аждодларга садоқат ва авлодларга муҳаббати, мустақил Ўзбекистон шарафини олам аро юксалтириш йўлидаги меҳнат, ижод, изланишлари билан умр китобини безатди – халқ устаси, Ватан Қаҳрамонининг ибрат мактабини яратди.
//
Изоҳ йўқ