To‘lepbergen og‘a qay bir yili Haj ziyoratiga borgan edi. Bu hikoyani keyin o‘zi aytib berdi.

Qurbon hayitining birinchi kuni yurtimiz hojilari bilan Arofatda ibodat qilib o‘tirgan adib nima yumush bilandir chodirdan tashqariga chiqibdiyu adashib qolibdi. Oldiniga tepasida O‘zbekiston bayrog‘i hilpirab turgan qo‘nimgohni birpasda topib olaman, deb o‘ylabdi.

Ammo bir milliondan ortiq ziyoratchi bir xil chodir tikib o‘tirgan bepoyon dashtda u yoqqa yuribdi, bu yoqqa yuribdi, qaytish yo‘lini topolmabdi. Bitta-yarimta uchragan polisiyachilardan so‘ray desa, na arabcha, na inglizchani biladi, o‘zbekcha, ruschani ham tushunmaydi.

Shom qorong‘usi tusha boshlabdi hamki, bechora adib hamon adashib-uloqib, chor atrofda beto‘xtov yurar emish. Oxiri yuragiga vahima kiribdi, nima qilishni bilmasdan, o‘ylab-o‘ylab, balandroq bir joyga chiqibdi-da, to‘rt tomonga qarab:

– Ho-oy, qoraqalpog‘im, qayerdasan? – deb nido qila boshlabdi.

Besh-o‘n daqiqa shunday deb faryod uribdi, biron kimsa yoniga kelmabdi, hech kimdan najot yetmabdi.

Bir mahal hushini yig‘ib, o‘ziga razm solib qarasa, egnida ehrom, boshida oq do‘ppi, toq qatron bir maydonda bo‘zlab o‘tirgan emish. Yana battar sarosimaga tushib:

–Ey, qoraqalpoq, bormisan? Ey, o‘zbek, qayerdasan? – deb jonining boricha baqira boshlabdi. Tomog‘i bo‘g‘ilib qolgunicha shunday deb qichqiraveribdi.

Oradan yarim soatcha o‘tib, oldida oppoq soqolli ozg‘in bir chol paydo bo‘libdi, sekin bilagidan tutib:

– Hoy, birodar, tinchlikmi, nima faryod qilyapsiz? – deb so‘rabdi.

O‘zbekcha kalomni eshitib, To‘lepbergen og‘a yig‘lab yuboray debdi.

– E, siz o‘zbekmi? – deb uni mahkam quchoqlab olibdi. – Sizni Xudo yetkazdi, men... adashib qoldim, peshindan buyon qo‘nimgohimizni topolmayman.

– Xo‘sh, xo‘sh... Siz qaysi elning mardumi bo‘lasiz? – deb so‘rabdi u odam.

– Men qoraqalpoqman, – debdi oqsoqol adibimiz.

Chol To‘lepbergen og‘aga hayron qarabdi-da:

– A, boshingizdagi qalpoq qora emas, oq-ku? – deb uning do‘ppisiga ishora qilibdi.

–Yo‘q, mening millatim qoraqalpoq, – debdi To‘lepbergen og‘a. – Siz o‘zbekmisiz? Surxondaryolikka o‘xshaysiz?

– Hay, men o‘zbak, ammo Maymanaga o‘ltiraman, Afg‘onistonga, – debdi u kishi. – Siz O‘zbekistonning pakkasiga borishingiz kerakmi?.. Hozir polisdan so‘raymiz. – Afg‘onistonlik hoji shunday deb nariroqdan o‘tib ketayotgan polisiyachining oldiga borib, arab tilida nimanidir surishtiribdi, oxirida: “Shukran kasiran”, (Katta rahmat), debdi, so‘ngra To‘lepbergen Qaipbergenovga “Qani, mani izimdan yuring”, deb yarim soatdan keyin uni o‘zbekistonlik hojilar o‘tirgan qo‘nimgohga boshlab boribdi.

Xayriddin SULTON