Бир гуруҳ журналистлар Жаҳон банкининг 69 миллион доллар маблағи ажратилган “Болаларнинг эрта ривожланишини қўллаб-қувватлаш лойиҳаси” ва унинг доирасида қилинган ишлар билан танишиш мақсадида Самарқандда бўлдик.

Лойиҳа мақсади – боланинг ёши ва индивидуал имконияти, қобилияти ва эҳтиёжига мос равишда алоҳида эҳтиёжли болаларга индивидуал таълим дастурлари, шунингдек, замонавий инклюзив таълим олишига қулай муҳит яратиш.

Дастлаб матбуот анжумани ўтказилиб лойиҳа ҳақида маълумот ва саволларга жавоб берилган бўлса, кейин ажратилган маблағлар асосида қилинган ишлар билан танишиш учун Тойлоқ туманидаги “Илк ривожланиш маркази”да бўлдик.

Бундай намунавий марказларда болалар билан ишлаш оилаларда, ота-оналарнинг фаол иштирокида “Илк қадам” давлат ўқув дастурига мувофиқ ташкил этилади. Ўйин гуруҳлари асосида ишланади. Шунингдек, соғлиғи туфайли имконияти чекланган фарзанди бор оилаларга борилади. Алоҳида таълимга муҳтож болалар билан ишлашда ота-оналарга зарур психологик-педагогик ёрдам кўрсатилади. Бола билан дефектолог, психолог, тарбиячилар ишлайди.

Тойлоқдаги марказ фаолиятини ўрганаётган вақтимиз болалар билан ишлаётган тарбиячи йигит, “боғча ака” эътиборимизни тортди.  

Охирги вақтлар мактабларда эркак ўқитувчилар сони анчайин камайди. Боғчаларда эса тарбиячи эркакларни деярли учратмаймиз. Шу боисдир қаҳрамонимизни бир зумда журналистлар ўраб олиб, саволга кўма бошлади.

Жаҳонгир Бурҳонов Самарқанд вилояти Тайлоқ педагогика коллежи негизида йўлга қўйилган “Илк ривожланиш маркази” педагоги. У билан суҳбатлашиб марказ аҳамияти ҳақида яқиндан маълумот олдик.

Марказимиз болажонлар учун бепул, ҳеч қандай тўловлар қилинмайди

Ёшим 31да, бу йил Самарқанд давлат университетининг мактабгача таълим йўналишини кечки таълим асосида ўқиб тугатдим. Ўқиш билан бирга бир йилдан бери шу ерда ишлаяпман, кичик гуруҳларга тарбиячи-педагогман.

Ёшлигимдан болалар билан ишлайдиган касбларга қизиқардим. Мактабда даврида педиатр бўламан, хасталикка чалинган болаларни тузатаман дердим. Кейинчалик педагог бўлишга қарор қилдим.

Мана ҳозир, эрталабки гуруҳимда 15, 2-сменада 14 нафар болага масъулман. Ҳозиргача 50 дан ортиқ болажонлар ва уларнинг ота-оналари билан ишладим. Марказимиз фаолиятини 2021 йилда бошлаган. Мен эса бир йилдан ортиқ вақтдан бери ишлаяпман. Марказимизнинг оддий боғчалардан фарқи – кам таъминланган, ижтимоий ҳимояга муҳтож оила фарзандлари ёки яшаш ҳудудида мактабгача таълим муассасаси йўқ бўлган болалар қамраб олингани. Болаларни ота-онаси олиб келиб, олиб кетади. Марказимиз болажонлар учун бепул, ҳеч қандай тўлов қилинмайди.

Таълим ўйинга асосланган

Болажонлар билан ўйинга асосланган таълим олиб борамиз. Таълим жараёнида ўйин муҳитини яратиш бўйича тренинглар олиб борилди, уларда қатнашиб, амалда қўллашга ҳаракат қиляпмиз.

Сизга одатий кунини тасвирлайдиган бўлсам кунимиз болажонларни қабул қилиб олиш билан бошланди. Мусиқали бадантарбия ҳамда ширинлик, чой ва мевалардан иборат енгил тамадди қилинади. Машғулотлардан сўнг мустақил фаолиятимиз бошланади. Ҳозир “Зумрад ва Қиммат” эртагини саҳналаштиряпмиз. Эрталабки гуруҳ кетиб, навбатдагиси келгунича бўлган вақт оралигида кейинги сменадаги болаларни кутиб олишга тайёргарлик кўрамиз.

Машғулот хонамизни 5 та марказга ажратиб олганмиз. Фан ва табиат, математика, спорт, санъат кабилар. Болажонлар келиб ўзлари қизиққанини танлайди, қизиқишига қараб ишлаймиз. Масалан, сюжетли ўйинлар марказимизда болалар билан бирга эртаклар саҳналаштирамиз, кичкинтойлар қўғирчоқлар ёрдамида бир-бирига эртак айтиб беради. Қизиққанлар учун ошхона жиҳозларимиз ҳам бор.

Гуруҳдаги болаларнинг ёшлари турлича. Аралаш гуруҳнинг яхши томонларини кўп. Кўпчилик ўйлайдики, катта ва кичкина болалар бир жойда бўлса, уришади, тортишув чиқади деб. Аслида катталар кичикларни иззатлайди, меҳрибонлик қилади. Кичкиналар уларга қараб ҳаракат қилади.

Мана бу қизимиз Роҳила 4 ёшда. Келган пайти умуман гапирмас, болаларга қўшилмасди. Ҳозир ўзгариш бор. Ҳамма билан гаплашади, киришимли бўлиб қолди.

Яна бир қизимиз Жасминага ДЦП ташҳиси қўйилган. Келганида ҳеч кимга қўшилмай, ўйнамай, саволларга жавоб бермай ўтирарди. Тренингларда инклюзив таълимда қандай ишлаш кераклигини ўрганганимиз қўл келди. Мисол учун, бадантарбия машғулотларини болажонлар тик туриб бажаради. Жасмина эса стулга ўтириб қўл машқларини қилади. Баъзан қолган болаларниям столга ўтқазиб бирга машқ қилдираман. Шеърлар ёдлади, ўзини ўзбек ва инглиз тилида таништира олади. Хотираси жуда яхши, ундаги ўзгаришларни кўриб энг кўп ота-онаси хурсанд. Ҳар куни олиб келишади, уйдагилари Жасмина марказга келолмаган кунлари хархаша қилади, дейди.

Йигитларимиз ҳам ўзига хос характерли, ажойиб болалар. Масалан, Зокирхон келганида ҳамма нарсага жавоби битта эди – йўқ. Йиғларди, кийими, сумкаларни ечмай, кетишга шай ўтирарди. Ҳозир нутқи равон, гуруҳга қўшилиб кетди, нима хоҳлаётганини бемалол билдира олади.

Келгусида ҳам педагогик фаолиятимни давом эттиришни мақсад қилганман, шу йўналишда магистратурада ўқимоқчиман.

Бепул дейишди, бошида ишонмадим

Лойиҳада соғлиғи туфайли имконияти чекланган мактабгача таълим ёшидаги болаларни инклузив таълим билан қамраш ҳам кўзда тутилган. Бунда дефектолог, психолог, тарбиячи боланинг уйига бориб, у билан ишлайди. Биз ҳам педагоглардан бирига ҳамроҳлик қилдик, боланинг онаси билан суҳбатлашдик.

“Фарзандим Муҳаммадали 7 ёшда, унга ДЦП ташхиси қўйилган. Доимий тиббий кўриклардан ўтамиз, духтирма-духтир олиб чопамиз. Бироқ ўқиши учун алоҳида ўқитувчи ёллашга шароитимиз йўқ эди. Уйимизга 2022 йил февралидан бери педагог келяпти. Бепул дейишди, бошида ишонмадим. Бу вақт ичида боламда яхши ўзгаришлар бўлди. Нутқи, одамлар билан мулоқоти яхшиланди. Дарсларга қизиқиб, китоб олиб беринглар, дея сўрашни бошлади. Сешанбани кутади, чунки ўқитувчиси шу куни келади, эрталабдан тайёрланишни бошлайди.

Мен каби оналар кўп, улар ҳам фарзандларини барча болалар каби таълим олишини истайди. Касалхонада даволанаётганимизда бошқаларга боламни уйга келиб ўқитишлари ҳақида гапирсам ҳайрон бўлишади, баъзан ишонишмайди. Бундай шароит, имкониятлар барчага берилишини истардим. Лойиҳа давом этса хурсанд бўламан, агар тўхтаб қолса илож йўқ имконият қилиб уйга педагог олиб келиш учун ҳаракат қиламан”, дейди Дилафрўз Раҳмонова.

Муҳаммадалидаги ўқишга қизиқиш, ижобий ўзгаришларни у билан доимий ишлаб келаётган педагог Мафтуна Ўктамова ҳам эътироф этди:

– Ўқувчим Муҳаммадали Олимов билан икки йилдан бери ишлайман. Бошида тортинчоқ, инжиқ, машғулотларга нисбатан жуда бефарқ эди. Турли дидактик ўйинлар, қуриш-ясаш машғулотлари билан ишладик. Ҳозир қизиқиши бор, келадиган куним телефон қилиб эслатади ҳатто.

Турли маҳаллаларда яшайдиган жами 13 нафар болалар билан якка тарзда ишлаяпман. Фаолият бошлаганимдан бери 7 нафар бола давлат ва хусусий боғчаларга, 2 нафари эса мактабга чиқди. Ҳаммасига ҳар хил ташхис қўйилган: эшитишда, кўришда, ҳаракатланиш, нутқда нуқсони бор болалар. Ҳар куни маҳаллаларда юраман. Ҳар уч ойда болаларни вилоят марказига тиббий-психологик кўрикка олиб борамиз. Мутахассислар болаларни текшириб ўзгаришларни кўради, керакли тавсияларни беради.

Бу лойиҳа болаларнинг ижтимоийлашувига катта кўмак беряпти. Улар жамиятга, тенгдошлари билан мулоқотга киришяпти. Натижаларни кўриб бошқа ота-оналар ҳам ариза билан мурожаат қилганлар, фарзанди билан ишлашимизни сўраётганлар кўп.

Лойиҳа тугайдими?

Қарийб 70 миллионлик лойиҳада фақат шу ишлар билан чекланмаган, албатта. Унинг доирасида 6213 та давлат мактабгача таълим ташкилотлари 23 хил турдаги мебел ва уқув дидактик материаллар билан жиҳозланди. Мактабгача таълим мутахассислари учун 4940 ноутбук ва принтерлар ҳамда таълим жараёнида қўлланиладиган уқув-дидактик материалларни ишлаб чиқарадиган босмахона ускуналари етказиб берилди.

Барчани 2019-2024 йилларга мўлжалланган лойиҳа бу йил ўз якунига етиб, ишлар шу жойда тўхтаб қоладими, деган савол қизиқтирди.

Мактабгача таълим агентлигининг маълум қилишича, томонлар ўртасида лойиҳани давом эттириш бўйича музокаралар олиб борилмоқда. Эришилган натижалар, амалга оширилган ишларга сифатига қараб молиялаштириш яна давом этиши кутилмоқда ва бу ҳақида жамоатчиликка маълум қилинади.

Матн: Инобат АҲАТОВА,

Фото: Бекзод АБДУЖАББОРОВ.

Oyina.uz