Бугунги глобал вазият мафкуравий жиҳатдан ҳар доимгидан кўра кўпроқ огоҳликни талаб қилаётир. Президентимиз Шавкат Мирзиёев “Янги Ўзбекистон стратегияси” асарида таъкидлаганидек, оммавий ахборот воситалари орқали тарқатилаётган бузғунчи ғоялар, ғаразли ахборотлар, одоб-ахлоқни емирувчи иллатлар, ёшларни залолатга бошловчи “жозибадор” тасвирлар ва медиа маҳсулотлар тарқалишининг олдини олишга қаратилган ишларнинг натижадорлиги сезилмаяпти. Шу маънода Республика Маънавият ва маърифат маркази вилоят бўлими ташаббуси билан ТТV, 8 ТV,  “S-Iqbol”, EТV каналлари фаолияти юзасидан мониторинг ўтказилди.

Аввало, эътироф этмоқ жоиз, кейинги йилларда Хоразм вилоятида медиа соҳасида бир қатор ютуқларга эришилди. Вилоят телерадиокомпанияси замонавий бинога кўчиб ўтди, замонавий ускуна ва жиҳозлар билан таъминланди. “S-Iqbol” ҳамда 8 ТV телерадиоканаллари дастурлари олдинги йилларга нисбатан сифат ва мазмун жиҳатидан анча бойиди.

Хоразм телерадиоканалининг “Маърифатнома”, “Ассалом, Хоразм”, “Мозийдан садо”, “Маънавият сабоқлари”, “Жавоҳирнома”; “S-Iqbol” телеканалининг “Маънавият студияси”, “Унутилмас қаҳрамонлар”, “Отам – давлатим, онам – жаннатим” каби дастурлари, 8 ТV телеканалида мумтоз куй-қўшиқларга қаратилаётган эътибор халқимизнинг маданий-маърифий салоҳиятига ижобий ҳисса қўшаётир. Хоразм вилоят маънавият ва маърифат кенгаши ҳамда “S-Iqbol” телерадиоканали ҳамкорлигида бир неча йирик лойиҳалар амалга оширилди.

Хоразм вилояти телерадиоканаллари чинакам санъат асарларини тарғиб этиш билан бирга ёш ижодкорлар учун ҳам ўз истеъдодини кўрсатиш учун минбарга айланганини таъкидлаган ҳолда эфирга узатилаётган айрим кўрсатувлар, клиплар мазмуни, қўшиқлар матни, реклама ҳамда эълонлардаги имло хатолари жамоатчиликнинг ҳақли эътирозига сабаб бўлаётганидан ҳам кўз юмиб бўлмайди. “Хоразм ҳақиқати” газетасида бу ҳақда бир неча маротаба бонг урилди, мавзу кенг жамоатчилик орасида муҳокама этилди. Айрим телеканаллар савиясига нисбатан ижтимоий тармоқларда ҳам жиддий эътирозлар кузатилди.

Республика Маънавият ва маърифат марказининг вилоят бўлими мазкур масалада Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги АОКАга мурожаат қилган эди. Олинган жавоб хатига кўра, 2021 йилнинг 1 март – 15 апрель кунлари мониторинг қилингани, телеканаллар раҳбарлари билан суҳбат ўтказилиб, тегишли тавсиялар берилгани билдирилган бўлса-да, афсуски, савиясизлик ва эътиборсизлик ҳолатларига ҳануз чек қўйилмаган.

Шу йилнинг 5–6, 12–22 январь кунлари Республика Маънавият ва маърифат марказининг Хоразм вилоят бўлими ташаббуси билан ўтказилган мониторинг асносида телеканаллардаги мусиқий чиқишларнинг баъзиларида миллий ва маънавий қадриятларимизга зид, беҳаёлик ва фаҳшни тарғиб қилувчи тасвирлар, саёз ва мантиқсиз жумлалар, шеърият талабларига тўғри келмайдиган ҳолатлар мавжудлиги аниқланди.

TTV телеканали мисолида кўрсак, 2022 йил 5 январь куни соат 14:00 дан 15:00 гача эфирга узатилган мусиқий дастурда Бунёдбек Отажонов куйланган “Ким, бу ким” қўшиғида велосипеддаги беш-олти йигит елкаси очиқ кийинган қизнинг изидан:

Оёқда баланд коблок, юриб галётир аранг,

Гап йўқ тарифина ҳеч, қомати шундин таранг, –

каби тутуриқсиз гапларни такрорлаганча юради. 6 январь эрталабки дастурда Достон Ибодуллаев куйланган “Шоққи” қўшиғи шундай бошланади:

Шоққи дасам шонқилдаб, кетиб қолдинг тўнқилдаб.

Сўллашмисан қор атиб, ангак тиклаб жўнқилдаб.

Ўша куни соат 11:05 да эфирга узатилган хонанда Фаррух томонидан куйланган “Королева” қўшиғида ҳам менталитетимизга хос бўлмаган ҳолатлар учрайди. Актёрлар бунда ақалли саҳна одобига ҳам риоя қилишмаган.

Тошвақанинг устидин тошми юрагинг сани,

ё шунчалик бўлолмиманми гаракинг сани,

ёнингга занги қўйиб чиққидин-ку, осмондасан,

ё аслзодамисан, оқми сугакинг сани.

Таралалалилам, ўй, ўй, королевам,

ҳаётим шираси ўзинг рафаеллам.

Афсуски, бундай ҳолатлар Хоразм санъатининг улуғ шони ва шарафига катта доғ бўлаётганини нафақат мутахассислар, балки оддий томошабинлар ҳам кўп бора таъкидламоқда.

22 январь куни эрталаб соат 7:30 дан 8:00 гача узатилган реклама ва эълонлар дастурида “Эркаклик қувватини ошириш” ва “Бепуштликни даволаш” мазмунидаги дори воситалари ҳамда хусусий клиникалар тарғиб этилиши миллий минталетимизга зиддир. Телеканалларни хусусий клиникалар ва дори воситалари рекламалари билан шуғулланувчи тарғибот майдонига айлантиришга чек қўйиш керак. Шунингдек, эълонлар матнида ва кўнгилочар дастурлардаги титрларда йўл қўйилаётган имловий хатолар ҳар қандай томошабинни ранжитиши турган гап.

8 TV телеканали орқали эфирга узатилган хонанда Санъатбек Атаевнинг “Моззи-моззи” қўшиғида умуман мазза-матра топиб бўлмайди. “Green grand garden” санаторияси ҳамда “Ҳордиқ” чипслари рекламаларида эркаклар аёллар кийимида роль ижро этиши эса миллий ғуруримизга умуман тўғри келмайди.

“S-Iqbol” телеканалида ҳам эфирга узатилган кўрсатув, реклама ва клиплар кузатилганда имло хатолари кўп кузатилди. “Оғайнилар шоу” кўрсатувининг 2-сонида “Расма тушибарали” деб аёл кишининг 50 минг сўмга бегона эркак билан расмга тушиши таклифи эса инсон нафсониятини ерга уради. Наврўз Собировнинг “Гўришали”, Бегзод Исмоиловнинг “Ялпилдап” қўшиқлари клипларида суратга тушган қизларнинг либоси ва қиёфаси ахлоқ меъёрларидан ниҳоятда узоқ.

“ETV” (Элликқала) каналида Равшанбек Балтаев ижросида “О, Мария” қўшиғига ишланган клип эфирга узатилди. Асосий ролда суратга тушган қиз очиқ-сочиқ кийимда. СМС орқали эфирга йўлланаётган табриклар танишув воситасига айланиб қолмоқда.

Шу каби камчиликлар бугун катта хатодек туюлмаслиги, жамият томонидан нормал қабул қилинаётгани ачинарли. Халқимиз аста-секин бундан ҳам бадтар “телелойқа”ларга кўниктириб борилиши оқибатида оммавий маданиятнинг домига тобора чуқурроқ шўнғиши ҳеч гап эмас. Бу эса ўзликдан мосуво бўлишга олиб келади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтганларидек, “Ким ўзини бир қавмга ўхшатса, бас, у ўша қавмдандир!”

Бекзод АБДИРИМОВ,

Республика Маънавият ва маърифат марказининг

Хоразм вилоят бўлими раҳбари